تحلیل لثه چیست؟

تحلیل لثه (receding gums) وضعیتی است که در آن لثه ها از سطح دندان ها پسروی می کنند و بدین ترتیب ریشه دندان ها نمایان می شوند. عقب رفتن لثه یکی از انواع بیماری های پریودنتال (بیماری های لثه) است و معمولا به دلیل رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان ها رخ می دهد. در موارد حاد، پسروی لثه می تواند به از دست دادن دندان ها منجر شود. روش های درمانی متعددی برای این مشکل وجود دارد و پریودنتیست، بسته به شدت بیماری، بهترین روش را برای درمان انتخاب می کند. هر چه این مشکل زودتر تشخیص داده شود، درمان آن نیز اثربخش تر خواهد بود.

هنگامی که خط لثه از سطح دندان ها عقب می رود، علاوه بر این که ریشه دندان ها مشخص می شوند، ممکن است پاکت ها (pockets) و فضاهایی میان دندان ها و لثه به وجود بیاید. این فضاها و پاکت ها مکان بسیار مناسبی را برای تجمع باکتری های بیماری زا ایجاد می کنند. در این مرحله، اگر تحلیل بافت نرم دهان تحت درمان قرار نگیرد، تمامی بافت های نگهدارنده دندان ها و همچنین استخوان درگیر می شوند و درنهایت تعدادی از دندان ها می افتند.

عقب رفتگی لثه، در بین مردم رایج است اما بسیاری از داشتن این مشکل بی خبرند چراکه به تدریج اتفاق می افتد. یکی از اولین علائم تحلیل لثه، حساس شدن دندان ها (tooth sensitivity) است. به علاوه، فرد ممکن است حس کند که دندان هایش بلند تر از حالت عادی به نظر می رسند. در این مواقع، می توان فرورفتگی کوچکی را در نزدیکی خط لثه، با زبان و یا انگشت حس کرد.

در صورتی که فرد، علائم اولیه پسروی لثه را در دارد، باید هرچه سریع تر به دندانپزشک متخصص جراحی لثه مراجعه کند.

تحلیل لثه

دلایل به وجود آمدن تحلیل لثه

بر اساس داده های آماری به دست آمده، از هر 4 نفر، 3 نفر در طول زندگی خود بیماری های پریودنتال (بیماری لثه) را تجربه می کنند. بیماری های لثه معمولا با التهاب بافت نرم دهان آغاز می شوند. در ابتدا، پلاک (plaque) و باکتری ها در اطراف دندان ها تجمع می یابند. با گذشت زمان، این پلاک جمع شده، لثه را تخریب می کند و باعث عقب رفتن آن از سطح دندان ها می شود. در موارد حاد، میان دندان ها و لثه پاکت هایی تشکیل می شود که بستری بسیار مناسب برای تجمع بیشتر پلاک هستند.

تحلیل لثه ممکن است به دلایل گوناگون اتفاق بیفتد. برخی از این دلایل عبارتند از:

• مصرف بعضی از دارو ها، باعث خشکی دهان می شود. خشکی دهان نیز، ریسک تحلیل رفتن لثه ها را افزایش می دهد. خشکی دهان به این معنی است که بزاق، کمتر از حالت عادی ترشح می شود. عدم ترشح بزاق به اندازه کافی، احتمال ابتلا به عفونت های باکتریایی را افزایش می دهد.
• پسروی لثه، در افراد بالای 40 سال بیشتر اتفاق می افتد. به همین دلیل، به اشتباه، آن را یکی از نشانه های طبیعی افزایش سن به حساب می آورند. به علاوه، مردان بیشتر از زنان دچار عقب رفتگی لثه می شوند.
• بیماری های پریودنتال، اصلی ترین دلیل تحلیل لثه ها هستند. عفونت باکتریایی، بافت لثه و استخوان نگهدارنده دندان ها را تخریب می کند.
• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان مانند خوب مسواک نزدن، نکشیدن نخ دندان و استفاده نکردن از دهانشویه های آنتی باکتریال، سرعت تجمع پلاک و تارتار را بیشتر می کند. جمع شدن تارتار در اطراف دندان ها معمولا به پسروی لثه ها ختم می شود.
• فشار دادن دندان ها بر روی هم؛ انجام این کار فشار زیادی به دندان ها وارد می کند و در نهایت سبب تحلیل بافت نرم دهان می شود.
• مسواک زدن محکم و خشن در دراز مدت، به مینای دندان آسیب می رساند و به تبع آن، لثه ها عقب نشینی می کنند.
• تجمع پلاک و سخت شدن و تبدیل شدن آن به تارتار (tartar) در طول زمان
• سیگار کشیدن و استفاده از محصولات دارای تنباکو
• تغییرات هورمونی در زنان
• سابقه خانوادگی در ابتلا به بیماری های لثه
• دیابت
• ایدز (HIV)

تحلیل لثه

علائم تحلیل لثه

برخی از نشانه های تحلیل لثه عبارتند از:

• خونریزی پس از مسواک زدن و یا کشیدن نخ دندان
• لثه های قرمز و متورم
• بوی بد دهان
• احساس درد در ناحیه خط لثه (gum line)
• مشاهده عقب رفتگی لثه از دندان ها
• مشاهده ریشه دندان
• لق شدن دندان

تحلیل لثه

تشخیص تحلیل لثه

برای تشخیص تحلیل لثه و یا هر بیماری پریودنتال دیگری، باید به دندانپزشک متخصص جراحی لثه (پریودنتیست) مراجعه کرد. پریودنتیست با معاینه های تخصصی به وجود هر گونه مشکلی در لثه ها پی می برد. به علاوه، با استفاده از یک پروب (probe) ا عمق پاکت های لثه اندازه گیری می شود. پروب مانند یک خط کش بسیار ظریف و کوچک است و استفاده از آن برای بیماری هیچ گونه دردی ایجاد نمی کند. اندازه یک پاکت معمولی بین 1 تا 3 میلی متر است. پاکت های بزرگتر از 3 میلی متر نشانگر بیماری لثه هستند.

تحلیل لثه

درمان

تحلیل لثه خفیف، ممکن است با تمیز کردن عمیق (deep cleaning) و تخصصی ناحیه مورد نظر، درمان شود. به این تمیز کردن عمیق، جرم گیری (tooth scaling) و تسطیح سطح ریشه (root planning) گفته می شود. با انجام جرم گیری و روت پلنینگ، پلاک و تارتاری که در سطح دندان و همینطور در سطح ریشه تجمع پیدا کرده، برداشته می شود و سپس این سطوح صیقل داده می شوند تا باکتری سخت تر به آن ها بچسبد. در مواقعی، دندانپزشک استفاده از آنتی بیوتیک را نیز برای بیمار تجویز می کند تا اگر باکتری بیماری زایی باقی مانده است، از بین برود.

در صورتی که عقب رفتن لثه با انجام جرم گیری و تسطیح سطح ریشه درمان نشود و بیماری تا تحلیل استخوان ها پیش رفته باشد، حراجی لثه (gum surgery) برای ترمیم آسیب های ناشی از پسروی بافت نرم دهان انجام می شود.

دارو های مصرفی برای درمان تحلیل لثه

پریودنتیست بس از تشخیص تحلیل لثه، با در نظر گرفتن همه شرایط، بهترین روش درمان را بر می گزیند. ابتدا، اگر عفونتی در لثه ها وجود داشته باشد، آنتی بیوتیک مناسب تجویز می شود. از دارو های دیگر نیز، برای از بین بردن علت ایجاد عقب رفتن لثه، استفاده می شود. برخی از آن ها عبارتند از:

• ژل آنتی بیوتیک موضعی
• چیپ های ضدعفونی کننده (antiseptic shock)
• دهانشویه های آنتی میکروبیال

تحلیل لثه

جراحی برای درمان عقب رفتن لثه ها

در موارد حاد تحلیل لثه، انجام جراحی بهترین روش درمان است. معمولا دو نوع جراحی برای درمان عقب رفتن لثه وجود دارد: جراحی فلپ (flap surgery) و پیوند زدن

جراحی فلپ، نوعی تمیز کردن عمیق بافت های دهان است و در صورتی که روش های درمانی دیگر جواب ندهند، انجام می شود. در این روش باکتری و تارتار جمع شده در لثه ها و اطراف دندان ها، از بین رفته می شود. در این عمل جراحی، پریودنتیست با ایجاد برش در لثه، آن را کنار می زند و پس از برداشتن تارتار و پلاک، دوباره آن را سر جای خود می گذارد. بعضی اوقات، دندان ها پس از انجام جراحی فلپ، بلند تر به نظر می آیند چراکه لثه ها محکم تر اطراف دندان ها قرار گرفته اند.

در روش پیوند زدن، هدف، ترمیم بافت نرم و یا استخوان ها است. طی این روش، پریودنتیست با قرار دادن یک قطعه مصنوعی و یا قطعه ای از استخوان یا لثه، بافت نرم اطراف دندان ها را وادار به ترمیم می کند. باید در نظر داشت که تنها در صورتی این روش موفقیت آمیز خواهد بود که بهداشت دهان و دندان به بهترین شکل رعایت شود. پیوند لثه، انواع مختلفی دارد. یکی از آن ها، پیوند بافت همبند است که طی آن، پی از برش پوست سقف دهان، تکه ای از بافت همبندی برداشته می شود و سپس به اطراف ریشه دندان نمایان شده در اثر تحلیل لثه، بخیه زده می شود.

تحلیل لثه

پیامد های عقب رفتن لثه

بر اساس آمار های به دست آمده، 70 درصد از افتادن دندان ها در بزرگسالی، به دلیل تحلیل لثه ها است. زمانی که بافت نرم، به اندازه کافی در اطراف دندان وجود ندارد تا ریشه را محکم در سر جای خود نگه دارد، احتمال افتادن دندان ها بیشتر می شود. در مواردی، دندان ها به قدری لق می شوند که خود دندانپزشک صلاح می بیند آن ها را بکشد.

پیشگیری از تحلیل بافت نرم اطراف دندان ها

یکی از بهترین راهکار ها برای جلوگیری از عقب رفتن لثه ها، مراجعه منظم به دندانپزشک است. در این صورت، حتی اگر خود فرد متوجه علائم عقب رفتن لثه نشده باشد، دندانپزشک پس از انجام معاینه متوجه می شود و بدین گونه می توان درمان را خیلی زود آغاز کرد. به علاوه، مراقبت های فردی از دندان ها و رعایت بهداشت دهان در پیشگیری از این بیماری پریودنتال، بسیار موثر است.

استفاده از مسواک و نخ دندان، باکتری ها و ذرات گیرافتاده غذا در دهان را تمیز می کند اما برای از بین بردن تارتار و پلاک باید به دندانپزشک مراجعه کرد. به همین دلیل، چکاپ های منظم و دوره ای دندانپزشکی (مثلا هر شش ماه یکبار) بسیار اهمیت دارند.

کلام آخر

از آن جایی که تحلیل لثه خفیف، معمولا خیلی راحت درمان می شود، بهتر است که عقب رفتن لثه ها در همان مراحل اولیه تشخیص داده شود. در این جاست که باز هم به اهمیت چکاپ های دوره ای پی می بریم. به علاوه، اگر خود فرد مشکلی را در ارتباط با لثه هایش حس می کند، باید با دندانپزشک تماس بگیرد و با او مشورت کند.