پریودنتیت چیست؟ (Periodontitis)

پریودنتیت (periodontitis) یکی از بیماری های مربوط به لثه است. این بیماری، التهاب مزمنی است که می تواند در اثر تکثیر باکتری ها به وجود بیاید. التهاب مزمن شدیدی که در لثه ها پدیدار می شود، ممکن است به تخریب بافت نرم اطراف دندان ها و در نهایت، افتادن دندان ها بینجامد. علاوه بر این، پریودنتیت مشکلات متعدد دیگری را هم به بار می آورد. پریودنتیت، همیشه با تورم لثه ها آغاز می شود. به این التهاب خفیف لثه در ابتدای کار، ژنژیویت گفته می شود. منظور از التهاب خفیف، قرمز بودن و خونریزی لثه در هنگام مسواک زدن و خوردن غذا است. این تورم، در واقع، پاسخ ایمنی بدن به تجمع باکتری بر روی دندان ها است. به تدریج، این التهاب به زیر لثه، استخوان، رباط های اطراف دندانی (periodontal ligament) و  ریشه دندان ها گسترش می یابد و می تواند آسیب های جبران ناپذیری را ایجاد کند. در نهایت، گسترش التهاب می تواند به از دست دادن دندان ها بینجامد. به همین دلیل است که پریودنتیت، می تواند در جویدن غذا و صحبت کردن نیز مشکل به وجود بیاورد و زیبایی لبخند را از بین ببرد.

در بسیاری از افراد، روند پیشرفت بیماری کند است و چندین سال طول می کشد تا پیامد های ناشی از آن آشکار شود. اما در بعضی افراد جوان، پریودنتیت بسیار فعال است و خیلی سریع می تواند باعث لق شدن دندان ها و افتادن آن ها شود. حدود 40 درصد از جمعیت، در طول زندگی خود پریودنتیت (التهاب مزمن لثه) را تجربه می کنند. در بزرگسالان، 70 درصد از دندان هایی که می افتند، به دلیل همین التهاب مزمن لثه است. خبر خوب این است که اگر این بیماری زود تشخیص داده شود و فرد تحت درمان مناسب قرار بگیرد، پروسه بیماری متوقف می شود و سلامتی به لثه های فرد باز می گردد.

لغت پریودنتیت، از پریودنتیوم (periodontium) منشا می گیرد که به معنی «پیرامون دندان» است. پریودنتیوم شامل هر آنچه که دندان را در استخوان فک نگه می دارد، می شود؛ مثل: لثه (gingiva)، استخوان، فیبر های نگه دارنده و سمنتوم (cementum) که نه بر روی ریشه دندان  وجود دارد. در یک دندان سلامت، پریودنتیوم ریشه دندان را به طور کامل در بر می گیرد.

پریودنتیت درمان پریودنتیت

پریودنتیت چه علائم و نشانه هایی دارد؟

پریودنتیت معمولا با التهاب لثه یا همان ژنژیویت (gingivitis) آغاز می شود. یکی از علائم آن، خونریزی لثه در هنگام مسواک زدن است. بافت نرم اطراف دندان ها قرمز و متورم می شود و لایه بی رنگی از پلاک (plaque) باکتریایی روی دندان ها را می پوشاند. اگر پلاک به طور کامل از روی دندان ها تمیز نشود، به مرور زمان سخت تر می شود. به حالت سخت شده پلاک، کلکولوس (calculus) و یا تارتار (تارتار) گفته می شود که به آسانی و به وسیله مسواک نمی توان آن را از روی دندان تمیز کرد.

در صورت عدم درمان به موقع، ژنژیویت به پریودنتیت، که شکل جدی تری از بیماری لثه (بیماری پریودنتال) است، تبدیل می شود. در اکثر مواقع، تبدیل التهاب خفیف به التهاب مزمن لثه بدون هیچ علامت و نشانه ای صورت می گیرد؛ اما ممکن است تغییراتی مشاهده شود که در موارد زیر به آن ها اشاره می کنیم:

• افزایش خونریزی لثه در زمان تمیز کردن دندان ها و غذا خوردن و یا خونریزی به صورت خود به خودی
• بوی بد دهان
• تغییر جایگاه قرارگیری دندان ها در فک
• بلند تر شدن ظاهر دندان ها به دلیل تحلیل لثه
• درد

در افراد سیگاری، ممکن است خونریزی لثه کمتر اتفاق بیفتد چراکه نیکوتین موجود در سیگار، روی مویرگ های خونی تاثیر می گذارد. به همین دلیل، روند پیشرفت بیماری پنهان باقی می ماند.

بسیاری، تا سن 40 یا 50 سالگی متوجه وجود التهاب مزمن لثه در دهان خود نمی شوند. برای همین بیماری فرصت پیدا کرده تا پیشرفت زیادی بکند و بافت های بسیاری را تخریب کند. اما اگر فرد به طور منظم، برای چکاپ های دوره ای، به دندانپزشک مراجعه کرده باشد، بیماری به موقع تشخیص داده می شود و فرد تحت درمان قرار می گیرد. پریودنتیست برای بررسی وضعیت پریودنتال از ابزاری به نام شاخص اندازه گیری پریودنتال استفاده می کند. هر فرد باید از دندانپزشک خود بخواهد تا معاینه پریودنتال را در کنار معاینه های دیگر، به طور منظم انجام دهد.

پریودنتیت درمان پریودنتیت

تفاوت بین پریودنتیت و ژنژیویت چیست؟

در ژنژیویت، التهاب به خط لثه محدود می شود. در صورتی که در پریودنتیت، تحلیل استخوان فک، تخریب رباط پریودنتال و سمنتوم ریشه اتفاق می افتد. در التهاب خفیف لثه، هنوز بیماری آنقدر پیشرفته نشده که بافت های نگهدارنده دندان از بین بروند. این بدین معنی است که می توان با رعایت بهداشت دهان و دندان، روند بیماری ژنژیویت را متوقف کرد و سلامت را به لثه ها بازگرداند. در التهاب مزمن لثه، اگر تحلیل استخوان اتفاق بیفتد، دیگر راهی برای بازسازی بافت وجود ندارد. برای درمان پریودنتیت، رعایت بهداشت دهان و دندان به تنهایی کافی نیست، بلکه به درمان تخصصی یک دندانپزشک و یا پریودنتیست نیاز است.

آیا تحلیل در لثه به معنای وجود پریودنتیت است؟

تحلیل لثه (receding gums) فقط در بعضی از افراد به دلیل وجود پریودنتیت است. برای مثال در برخی مواقع، محکم مسواک زدن می تواند باعث پسروی لثه ها شود و به بافت نرم دهان آسیب بزند. در واقع، در هنگام بهبودی این آسیب، ممکن است لثه عقب نشینی کند و ریشه دندان به تدریج آشکار شود. حتی اگر فرد، عادات تمیز کردن دهان و دندان خود را تغییر دهد، لثه تحلیل یافته به حالت سلامت خود باز نمی گردد. در مراحل اولیه پریودنتیت، امکان دارد آسیب های وارد شده به بافت های نگهدارنده دندان قابل رویت نباشند. تحلیل لثه می تواند بدین معنا باشد که التهاب مزمن لثه وارد مراحل پیشرفته شده است.

اگر فردی متوجه وجود تحلیل در لثه های خود شده است، باید به دندانپزشک مراجعه کند. دندانپزشک با انجام معاینه های لازم، علت را تشخیص می دهد و بهترین راه درمان را به بیمار معرفی می کند.

پریودنتیت درمان پریودنتیت

دلایل ایجاد التهاب مزمن لثه چیست؟

التهاب مزمن در لثه ها، همیشه به دلیل تجمع باکتری در پلاک دندانی ایجاد می شود. در یک دهان سالم، بیش از 700 گونه مختلف باکتری به صورت کلنی وجود دارد. اکثر این گونه ها کاملا بی خطر هستند، اما اگر دندان ها به خوبی تمیز نشوند، پس از مدتی، باکتری ها در مجاورت لثه تجمع پیدا می کنند و پلاک را بوجود می آورند. این وضعیت، محیط مناسبی را برای رشد بیشتر باکتری ها به وجود می آورد. اگر پلاک که ماده ای نرم است، به خوبی از روی دندان تمیز نشود، به تدریج مواد معدنی نیز در آن رسوب پیدا می کنند. رسوب این مواد، حالتی سخت به پلاک می دهد. به پلاک سفت و سخت شده، تارتار یا کلکولوس گفته می شود. حضور تارتار، رشد باکتری را در اطراف ریشه دندان افزایش می دهد. با تجمع این میکروارگانیسم ها در اطراف ریشه، اتصال بین دندان و لثه ضعیف می شود و فاصله ای میان این دو به وجود می آید. به این فضا، پاکت پریودنتال (periodontal pocket) گفته می شود. این پاکت ها، بهترین مکان برای رشد و تکثیر باکتری های خطرناک هستند. به علاوه، سمی ( توکسین) که از این میکروارگانیسم ها ترشح می شود، سیستم ایمنی بدن را بیشتر تحریک می کند. همه این اتفاقات، روند پریودنتیت را سرعت می بخشند.

سرعت پیشرفت و شدت التهاب مزمن لثه، به عوامل زیر بستگی دارد:

• نوع و تعداد باکتری های موجود در دهان
• قدرت سیستم ایمنی بدن
• وجود یا عدم وجود فاکتور های موثر در ایجاد التهاب مانند سیگار کشیدن و دیابت
• عوامل ژنتیکی
• مصرف داروهای خاص

برای مثال، هر چه باکتری تهاجمی تر و سیستم ایمنی بدن ضعیف تر باشد، شدت بیماری افزایش می یابد. در افراد سیگاری و دیابتی، خطوط دفاعی بدن ضعیف می شوند و به تبع آن روند بیماری سرعت بیشتری پیدا می کند. بعضی داروها نیز، مانند داروهای فشار خون و سرکوب کننده سیستم ایمنی، التهابی را که در پاسخ به پلاک ایجاد می شود، تحت تاثیر قرار می دهند و احتمال ایجاد ژنژیویت را در فرد زیاد می کنند.

چه فاکتور هایی خطر ابتلا به پریودنتیت را افزایش می دهند؟

عوامل متعددی هستند که ریسک ابتلا به التهاب مزمن لثه را افزایش می دهند و روند بیماری را سریع تر می کنند. تعدادی از این عوامل عبارتند از:

پریودنتیت درمان پریودنتیتپریودنتیت درمان پریودنتیت

سیگار کشیدن

• احتمال ابتلای افراد سیگاری به پریودنتیت بیشتر از افراد غیرسیگاری است. به علاوه، در این افراد افتادن دندان نیز شایع تر است.
• کسانی که سیگار می کشند، تحلیل استخوان و پاکت های لثه ای را بیشتر تجربه می کنند. همچنین، باکتری هایی که در این پاکت ها تجمع پیدا می کنند ، معمولا تهاجمی تر و خطرناک تر هستند.
• درمان های پریودنتال مثل ایمپلنت و پیوند لثه و استخوان، در افراد سیگاری موفقیت کمتری دارند؛ چراکه روند بهبودی در این افراد کندتر است.
• حدود 90 درصد از مواردی که در آن ها، درمان پریودنتیت موفقیت آمیز نبوده، مربوط به افراد سیگاری است.
• در افرادی که سیگار را ترک می کنند، پس از گذشت چند سال، وضعیت لثه ها بهتر می شود. مراجعه منظم به دندانپزشک نیز بهبودی لثه ها را سریع تر می کند.

پریودنتیت درمان پریودنتیت

فاکتور های ژنتیکی

• بعضی افراد از نظر ژنتیکی، برای ابتلا به پریودنتیت مستعد تر هستند.
• نحوه پاسخ سیستم ایمنی به باکتری های خطرناک در هر فرد، به خاطر تفاوت های ژنتیکی، متفاوت است. به همین دلیل، علائم و نشانه های التهاب مزمن لثه در همه افراد یکسان نیست.

پریودنتیت درمان پریودنتیت       

سن

• پریودنتیت، در موارد بسیار نادر، در نوجوانان هم دیده می شود.
• اکثرا، افراد بالای 35 سال التهاب مزمن لثه را تجربه می کنند.
• این بیماری، معمولا بسیار آهسته پیشرفت می کند و در مراحل اولیه تشخیص داده نمی شود. زمانی که مشکلات ناشی از پریودنتیت نمایان می شوند و تشخیص قطعی صورت می گیرد، ممکن است برای درمان بیماری کمی دیر شده باشد.
• در سنین بالا، پیامد های ناشی از التهاب مزمن لثه بسیار جدی تر هستند و احتمال تحلیل لثه و افتادن دندان در سنین بالا بیشتر است.

پریودنتیت درمان پریودنتیت

دیابت نوع 2

• افراد دیابتی که قند خون آن ها به خوبی کنترل نمی شود، ریسک ابتلا به پریودنتیت بالاتری دارند.
• دیابت و التهاب مزمن لثه هر دو بر روی یکدیگر اثر می گذارند. افراد مبتلا به پریودنتیت شانس بیشتری در ابتلا به دیابت دارند. از طرف دیگر افراد دیابتی، بیشتر پریودنتیت را تجربه می کنند.
• اگر دیابت به خوبی کنترل شود، ریسک ابتلا به التهاب مزمن لثه کاهش می یابد.
• درمان دیابت بر پریودنتیت اثر مثبت دارد. برعکس این قضیه نیز درست است.
• افراد دیابتی، باید به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنند تا از لحاظ ابتلا به پریودنتیت بررسی شوند. افراد دارای التهاب مزمن لثه نیز، باید برای تست دیابت به پزشک مراجعه کنند.

پریودنتیت درمان پریودنتیت

رژیم غذایی نامناسب

• رژیم غذایی که حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات و غذاهای پروسس شده است، ریسک التهاب لثه را افزایش می دهد.
• در افرادی که به پریودنتیت و یا ژنژیویت مبتلا شده اند، داشتن رژیم غذایی نامناسب التهاب لثه را بیشتر می کند و تخریب بافت های نگهدارنده دندان را هم افزایش می دهد.
• ژریم غذایی نادرست، خطر ابتلا به دیابت را نیز افزایش می دهد.

استرس

• استرس، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند و قدرت دفاع لثه در برابر باکتری ها را کاهش می دهد.
• افرادی که ایمنی ضعیف تری دارند، در ابتلا به بیماری های پریودنتال مستعد تر هستند.
• افرادی که استرس زیادی دارند و یا از افسردگی رنج می برند، معمولا زمان زیادی را برای تمیز کردن دندان ها صرف نمی کنند و بهداشت دهان و دندان را به درستی حفظ نمی کنند. همین، می تواند زمینه ساز ابتلا به پریودنتیت باشد.

پریودنتیت درمان پریودنتیت

چگونه می توان از التهاب مزمن لثه پیشگیری کرد؟

وجود التهاب در لثه ها نرمال نیست و می توان از آن جلوگیری کرد. برای پیشگیری از بیماری های لثه مثل ژنژیویت و پریودنتیت، باید از دندان ها و لثه به بهترین شکل مراقبت کرد. این مراقبت به معنی تمیز کردن کامل و اصولی دندان ها در خانه و همچنین، مراجعه منظم به دندانپزشک است (حداقل یکبار در سال).

اصول پایه ای رعایت بهداشت دهان و دندان عبارتند از:

• حداقل دوبار در روز، هر بار دو دقیقه، مسواک زده شود. می توان از مسواک معمولی و یا برقی استفاده کرد.
• برای تمیز کردن فضای بین دندان ها از مسواک بین دندانی و یا نخ دندان استفاده شود. تمیز کردن بین دندان ها، باید قبل از مسواک زدن اتفاق بیفتد.
• پس از مسواک زدن، می توان از دهانشویه های ضدعفونی کننده استفاده کرد که تجمع باکتری در پلاک دندانی را آهسته تر می کنند. برای اطمینان، باید از دندانپزشک، در مورد بهترین دهانشویه ای که هر فرد می تواند استفاده کند، سوال کرد.

در تمیز کردن دندان های کج، شلوغ و نا مرتب و همچنین اطراف پرکردگی ها، ایمپلنت و دندان های مصنوعی باید دقت بیشتری به خرج داد؛ چراکه در این مکان های نام برده شده تجمع پلاک بیشتر اتفاق می افتد.

بهترین روش مراقبت از دهان و دندان، برای هر فرد متفاوت از دیگری است. برای رسیدن به بهترین راه تمیز کردن دندان ها و لثه می توان از دندانپزشک مشاوره گرفت. اگر از روش درستی برای مراقبت از دندان ها استفاده نشود، پلاک روی دندان ها از بین نمی رود و به مرور زمان، تارتار و کلکولوس تشکیل می شود. در اینجاست که یکبار دیگر اهمیت چکاپ های دندانپزشکی مشخص می شود. اگر فرد به درستی پلاک ها را از بین نبرده باشد، دندانپزشک یا پریودنتیست در معاینه متوجه می شود و به صورت تخصصی دندان ها و لثه را تمیز می کند. در این حالت، ریسک ابتلا به پریودنتیت در اثر تجمع پلاک نیز، کاهش می یابد. پریودنتیست پس از پاک کردن پلاک، دندان ها را
صیقل می دهد. با جلا و صیقل دادن به دندان، احتمال تجمع پلاک کاهش پیدا می کند.

پریودنتیت درمان پریودنتیت

سخن آخر

همانطور که قبلا به آن اشاره شد، یکی از مهم ترین کارهایی که برای حفظ سلامت دهان و دندان می توان انجام داد، مراجعه منظم به دندانپزشک است (هر 6 تا 12 ماه). دندانپزشک با معاینه های تخصصی خود مشکلات دندان و بافت های اطراف آن را تشخیص می دهد و به درمان می پردازد. به علاوه، هر فرد باید به عوامل تاثیرگذار در ابتلا به بیماری های لثه توجه کند. اگر حتی یکی از این عوامل در فردی وجود داشته باشد، باید با دقت بیشتری سلامت لثه و دندان هایش را زیر نظر بگیرد.