دلایل ایجاد تورم لثه

لثه ها، در سلامت دهان و دندان نقش بسیار مهمی دارند. لثه، بافت صورتی رنگ و ضخیمی است که استخوان های فک را می پوشاند و دارای تعداد زیادی رگ خونی است.

هنگامی که لثه ها متورم می شوند، ممکن است حالتی باد کرده و برآمده، پیدا کنند. ورم معمولا از محل اتصال دندان به بافت لثه، آغاز می شود. در موارد حاد، بافت نرم آنقدر برآمده می شود که قسمت هایی از دندان را می پوشاند. در تورم لثه، رنگ بافت نیز تغییر می کند و از صورتی به رنگ قرمز در می آید. به ورم لثه، ورم ژینژیوال (gingival swelling) نیز گفته می شود. ورم ژینژیوال، با درد و حساسیت همراه است. به علاوه، خون ریزی لثه بیشتر اتفاق می افتد؛ به خصوص در زمان مسواک زدن و نخ دندان کشیدن.

اکثرا، وقتی که صحبت از حفظ سلامت دندان ها می شود، تمرکز بر روی جلوگیری از پوسیدگی دندان ها است. اما، همان طور که گفته شد، نباید از اهمیت لثه ها غافل شویم. سلامت لثه، نه تنها در وضعیت دهان و دندان، بلکه در وضع عمومی بدن تاثیر به سزایی دارد.

در مواردی، خون ریزی لثه و تورم آن، نشانه های بیماری پریودنتال (بیماری لثه) هستند. با این حال، عوامل متعددی وجود دارند که می توانند باعث بروز مشکل در لثه ها شوند. خوشبختانه، روش های درمانی مختلفی برای ورم لثه وجود دارد. دندان پزشک متخصص، با مشخص کردن علت تورم، بهترین راه درمان را در پیش می گیرد.

چه عواملی تورم لثه را ایجاد می کنند؟

تورم لثه

ژنژیویت (gingivitis)

ژنژیویت (التهاب مزمن لثه)، اصلی ترین دلیل ورم کردن بافت نرم دهان است. ژنژیویت یک بیماری لثه است که باعث التهاب، قرمزی و ورم لثه ها می شود. از آن جایی که این بیماری نشانه های خفیفی دارد، بیشتر کسانی که به آن مبتلا هستند، از وجودش بی خبرند. با این حال، اگر التهاب مزمن لثه به موقع درمان نشود، می تواند مشکلات جدی تری از قبیل پریودنتیت (periodontitis) و افتادن دندان را به وجود آورد.

در اکثر مواقع، التهاب مزمن لثه بر اثر رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان ایجاد می شود. هنگامی که به بهداشت دندان ها توجه نشود، پلاک (plaque) به تدریج بر روی دندان ها و در خط  لثه تجمع پیدا می کند. پلاک، لایه ای نازک است که در آن مقدار زیادی باکتری وجود دارد. اگر این لایه از روی دندان ها تمیز نشود، پس از مدتی تارتار (tartar) را به وجود می آورد. تارتار، پلاکی است که سفت شده و نمی توان با نخ دندان و یا مسواک آن را پاک کرد. در چنین مواقعی، باید به دندان پزشک متخصص برای تمیز کردن عمیق دندان ها مراجعه کرد. اگر تارتار از بین نرود و پاک نشود، می تواند ژنژیویت را ایجاد کند.

تورم لثه

بارداری

در هنگام بارداری نیز ممکن است بافت نرم دهان متورم شود. افزایش میزان هورمون ها در زمان حاملگی باعث بالا رفتن گردش خون در لثه ها می شود. به همین دلیل، لثه ها بسیار آسان تر از حالت عادی قرمز و متورم می شود. همچنین، تغییرات هورمونی توانایی بدن برای مبارزه با باکتری و عفونت ها را کاهش می دهد. برای همین، فرد در زمان بارداری، شانس بیشتری برای ابتلا به ژنژیویت و عفونت های دیگر دارد.

تورم لثه

رژیم غذایی نادرست

کمبود ویتامین ها در بدن، به ویژه ویتامین های B و C، ریسک ورم کردن لثه ها را افزایش می دهد. برای مثال، ویتامین C نقش بسیار مهمی در حفظ و بازسازی دندان ها و لثه ها دارد. اگر مقدار این ویتامین در بدن کم باشد، فرد ممکن است به بیماری اسکوروی (scurvy) مبتلا شود. اسکوروی، کم خونی و بیماری های لثه را ایجاد می کند.

عفونت

عفونت هایی که در اثر وجود باکتری ها و ویروس ها ایجاد می شوند نیز، می توانند باعث تورم لثه ها شوند.

تورم لثه

نحوه مسواک زدن

بعضی افراد، برای تمیز کردن بهتر دندان ها، بسیار محکم و خشن مسواک می زنند. در صورتی که لثه، بافت بسیار ظریفی است و استفاده نادرست از مسواک می تواند به این بافت آسیب برساند. استفاده از مسواک معمولی و یا برقی به سلیقه شخصی بستگی دارد. آنچه که در انتخاب مسواک باید به آن توجه کنیم ، نرم بودن موهای مسواک است. مسواک هایی با موهای توسط و یا زبر نیز وجود دارد اما به لثه ها صدمه وارد می کنند و باعث قرمزی و ورم بافت نرم می شوند.

در هنگام مسواک زدن، بهتر است که از حرکات ملایم استفاده شود. حرکت مسواک در مسیر های چرخشی، لثه ها را ماساژ می دهد و باعث تمیزی بهتر آن ها می شود. بسیاری از افراد، به جای حرکات دورانی، مسواک را فقط در مسیر عقب و جلو حرکت می دهند که می تواند باعث التهاب و آسیب به لثه ها شود. به علاوه، ممکن است در طولانی مدت، خون ریزی و یا تحلیل لثه ها را ایجاد کند.

روش های نخ دندان کشیدن

استفاده روزانه از نخ دندان تاثیر به سزایی در حفظ سلامت دندان ها و لثه دارد. با نخ دندان می تواند پلاک و تارتاری را که با مسواک تمیز نشده اند، پاک کرد. برای جلوگیری از خونریزی و یا التهاب بافت نرم باید با ملایمت از نخ دندان استفاده کنیم. برای مثال، نباید با فشار زیادی نخ دندان را بین دندان ها وارد کنیم؛ بلکه باید به آرامی نخ را در اطراف دندان ها بالا و پایین ببریم.

تورم لثه

زخم و آفت دهان

زخم های ریز و آفت هایی که در دهان به وجود می آیند، معمولا بسیار دردناک هستند. این زخم ها در نواحی مختلف دهان ایجاد می شوند. مرکز آن ها سفید رنگ و محیط شان قرمز است. عوامل مختلفی از جمله باکتری ها و ویروس ها، می توانند آفت ها و زخم ها را به وجود بیاورند. در افرادی که دچار نقص ایمنی هستند، بیشتر دیده می شود. این زخم ها واگیر دار نیستند. عدم درمان آن ها می تواند به ورم لثه ها بینجامد.

شیمی درمانی

شیمی درمانی، عوارض جانبی متعددی به همراه دارد؛ از جمله التهاب، ورم و خون ریزی لثه. اکثر افرادی که به سرطان مبتلا هستند و شیمی درمانی انجام می دهند، دچار ورم و التهاب دهان (stomatitis) می شوند. به دنبال التهاب دهان، ممکن است زخم های کوچک و آفت ها نیز به وجود بیایند.

استفاده از تنباکو

استفاده از تنباکو و کشیدن سیگار صدمات بسیار جدی به لثه ها وارد می کنند. در افراد سیگاری، ریسک ابتلا به بیماری لثه افزایش می یابد. به علاوه، در این افراد ازیاد حساسیت و خون ریزی لثه بیشتر دیده می شود.

تغییرات هورمونی

خانم ها، در زمان بلوغ، عادت ماهانه، بارداری و قاعدگی بیشتر دچار مشکلات لثه می شوند. تغییرات هورمونی که در زمان بلوغ اتفاق می افتد، جریان خون به لثه ها را افزایش می دهد و باعث قرمزی، التهاب و حساسیت بافت نرم دهان می شود. در بعضی از خانم ها، در زمان عادت ماهانه، لثه ها قرمز،ملتهب و متورم می شوند و خون ریزی از آن ها بسیار راحت تر اتفاق می افتد.

در زمان بارداری ممکن است ژنژیویت ایجاد شود. این التهاب مزمن معمولا از ماه های دوم و سوم شروع می شود و تا ماه های پایانی ادامه می یابد. استفاده از قرص های ضد بارداری نیز می تواند علائمی مانند ژنژیویت ایجاد کند.

در موارد بسیار نادر، خانم هایی که در دوران قاعدگی هستند، دچار خشکی دهان می شوند. به تبع آن ممکن است زخم هایی در دهان ایجاد شود و خون ریزی از لثه اتفاق بیفتد.

روش های درمانی ورم لثه ها

اگر ورم لثه ها بیش از دو هفته طول بکشد، بهتر است به دندان پزشک مراجعه شود. دندان پزشک در مورد علائم و تعداد دفعات رخداد آن ها از بیمار سوالاتی می پرسد. ممکن است برای تشخیص نهایی به عکس رادیوگرافی نیاز باشد. در صورتی که فرد باردار است و یا رژیم غذایی خود را تغیییر داده، باید با پریودنتیست در میان بگذارد تا دندان پزشک از همه شرایط با خبر باشد. در مواقعی، آزمایش خون نیز باید انجام شود.

بسته به علت ایجاد ورم لثه ها، دندان پزشک ممکن است دهانشویه هایی را برای جلوگیری از ژنژیویت و کاهش تجمع پلاک تجویز کند. استفاده از خمیر دندان های مخصوص نیز تاثیرگذار است. در مواردی، دندان پزشک آنتی بیوتیک را نیز تجویز می کند.

در افرادی که به التهاب لثه حاد دچار شده اند، ممکن است برای درمان به جراحی نیاز باشد. یکی دیگر از روش ها، جرم گیری (scaling) و تسطیح سطح ریشه (root planning) است. در این پروسه، دندان پزشک بافت های بیمار لثه، پلاک دندانی، کلکولوس (calculus)و یا تارتار را می تراشد. با انجام این کار، بافت های باقی مانده فرصت پیدا می کنند تا دوباره به حالت سلامت خود بازگردند.

تورم لثه

مراقبت ها و درمان های خانگی

در صورتی که فرد به ورم لثه دچار شود، با رعایت نکاتی می تواند از پیشرفت آن جلوگیری کند. این نکات عبارتند از:

• استفاده منظم از مسواک و نخ دندان. باید با ملایمت دندان ها را مسواک بزنیم؛ در غیر این صورت، لثه ها ملتهب تر می شوند.
• قرقره کردن و شست و شوی دهان با آب و نمک. محلول آب و نمک، باکتری های موجود در دهان را از بین می برد.
• نوشیدن آب به مقدار کافی. نوشیدن آب، ترشح بزاق را تحریک می کند. بزاق با ترکیبات خاصی که دارد، باکتری های بیماری زا را ضعیف می کند.
• عدم استفاده از مواد محرک مانند دهانشویه های قوی، الکل و تنباکو
• قرار دادن کمپرس گرم (warm compress) بر روی صورت. انجام این کار به کاهش درد در لثه کمک می کند. کمپرس یخ در کاهش التهاب و تورم نقش دارد.

چگونه از ورم لثه ها جلوگیری کنیم؟

روش های متعددی برای جلوگیری از ورم لثه ها وجود دارد. برای مثال، حفظ بهداشت دهان و دندان و خوردن غذا های سالم نقش به سزایی در جلوگیری از تورم بافت نرم دهان دارند.

کلام آخر

همانطور که گفته شد، برای داشتن لثه هایی سالم، باید به طور منظم از مسواک و نخ دندان استفاده کنیم. به علاوه، حداقل دو بار در سال باید به دندان پزشک مراجعه کنیم تا دندان ها و لثه، به طور تخصصی تمیز شوند. در کسانی که دچار خشکی دهان (dry mouth) هستند، پلاک و تارتار با احتمال بیشتری تجمع پیدا می کند. همچنین، می توان از خمیردندان ها و یا دهانشویه های مخصوص، برای جلوگیری از ورم لثه، استفاده کرد.