هر آنچه که باید در مورد شیار لثه (gingival sulcus) بدانید

به محل اتصال لثه به دندان، شیار لثه یا ژینژیوال سالکوس (gingival sulcus) گفته می شود. تمیز نگه داشتن این شیار برای سلامت لثه ها و دندان ها حیاتی است. رعایت بهداشت دندان و دندان بسیار مهم است. هر چه اطلاعات شما در باره دندان ها و لثه هایتان بیشتر باشد، بهتر می توانید از آن ها مراقبت کنید.

با رعایت بهداشت دهان و دندان می توانید از مشکلاتی مانند ژینژیویت (gingivitis) و پریودنتیت (periodontitis) جلوگیری کنید. در ادامه این مقاله، به شیار لثه و اهمیت آن بیشتر می پردازیم.

شیار لثه یا همان ژینژیوال سالکوس چیست؟

ژینژیوال سالکوس، فضای نسبی میان لثه و دندان است. این شیار بسیار کوچک است و شکلی مانند V دارد. این شیار دور هر دندان را احاطه می کند. در عمق این شیار، عاج و مینای دندان با هم برخورد می کنند. شیار لثه باعث اتصال دندان به لثه ها می شود. زمانی که ژینژیوال سالکوس سالم باشد، خیلی محکم اطراف دندان را می پوشاند. به همین دلیل، در شرایط نرمال، ذرات غذا یا دیگر مواد نمی توانند وارد شیار شوند.

عفونت ها و بیماری ها می تواند باعث بزرگ شدن این شیار شوند. در این صورت، ذرات غذا و دیگر مواد می توانند وارد این فضا شوند. در واقع، ژینژیوال سالکوس از ایجاد عفونت و بیماری لثه جلوگیری می کند. اگر دچار بیماری لثه شده باشید، علائم زیر را تجربه می کنید:

• جدا شدن و فاصله گرفتن لثه ها از دندان ها
• لق شدن دندان ها
• درد
• تغییرات در دندان ها

شیار لثه

چرا عمق شیار لثه مهم است؟

عمق شیار لثه در حالت عادی بین 1 تا 3 میلی متر است. اگر عمق شیار بیش از 3 تا 4 میلی متر باشد، نشانگر وجود عفونت و بیماری است. با افزایش سن، لثه ها دچار تغییراتی می شوند که در هر فرد متفاوت است. اما در همه افراد، عمق شیار لثه نشان دهنده میزان سلامت بافت اطراف دندان ها است. دندانپزشکان متخصص می توانند با اندازه گیری عمق این شکاف، به وجود بیماری پی ببرند.

شیار لثه چگونه معاینه می شود؟

دندانپزشک در حین انجام چکاپ، لثه ها را از نظر وجود بیماری یا عفونت معاینه می کند. اگر به تحلیل استخوان شک کند، باید عکس رادیوگرافی (X-rays) تهیه کنید.

برای اندازه گیری عمق شیار لثه، دندانپزشک از خط کش کوچکی استفاده می کند. شیار اطراف هر دندان را اندازه می گیرد. برای انجام این کار، دندانپزشک خط کش را زیر بافت لثه قرار می دهد. 6 بخش اصلی در دهان وجود دارد. 3 بخش متعلق به فک بالا و 3 بخش متعلق به فک پایین است.

این 6 بخش به صورت زیر دسته بندی شده اند:

• بالا و راست
• بالا و جلو
• بالا و چپ
• پایین و راست
• پایین و جلو
• پایین و چپ

پس از اندازه گیری شیار لثه اطراف هر دندان، دندانپزشک به 6 بخش دهان نمره ای از 0 تا 4  می دهد؛ 0 بدین معنی است که نیازی به انجام درمان برای لثه نیست و نمره 4 بدین معنی است که:

• باید توجه بیشتری به بهداشت دهان و دندان شود.
• ممکن است به انجام جرم گیری نیاز باشد.
• دندان های فرد باید تخصصی تر معاینه شوند و در صورت نیاز، درمان آغاز شود.
• ممکن است نیاز باشد که دندانپزشک متخصص و ماهر تری دندان های شما را معاینه کند. در این صورت، به دندانپزشک متخصص ارجاع داده می شوید.

شیار لثه

چه مشکلات و بیماری هایی شیار لثه را تحت تاثیر قرار می دهند؟

مشکلات و بیماری های متعددی می توانند بر ژینژیوال سالکوس تاثیر بگذارند.

هیپرپلازی لثه

در هیپرپلازی لثه، بافت های نرم اطراف دندان بیش از حد رشد می کنند. این مشکل معمولا در نتیجه عدم رعایت بهداشت و یا مصرف برخی دارو ها، ایجاد می شود. اگر هیپرپلازی به موقع درمان نشود، می تواند هم ترازی دندان ها را از بین ببرد. به علاوه، در افرادی که به هیپرپلازی لثه دچار هستند، احتمال ابتلا به بیماری لثه بیشتر است.

علائم هیپرپلازی لثه عبارتند از:

• حساس شدن لثه ها
• التهاب
• درد
• بوی بد دهان
• تجمع پلاک (plaque)

شیار لثه

ژینژیویت و پریودنتیت

به التهاب لثه ها، ژینژیویت (gingivitis) گفته می شود که معمولا در اثر عفونت باکتریایی به وجود می آید. اگر التهاب لثه به موقع درمان نشود، بیماری به شکل حادتری تبدیل می شود و پریودنتیت (periodontitis) به وجود می آید. تجمع پلاک و مواد غذایی در شیار های لثه می تواند به التهاب لثه منجر شود.

از علائم ژینژیویت و پریودنتیت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• لثه های قرمز، حساس و ملتهب
• خون ریزی لثه ها
• لق شدن دندان ها
• احساس درد هنگام جویدن
• عدم قرار گیری صحیح دنچر ها (dentures) در دهان
• بوی بد دهان که حتی با مسواک زدن هم از بین نمی رود

پوسیدگی و سوراخ شدن دندان ها

پوسیدگی دندان و سوراخ های ایجاد شده ناشی از آن می توانند بر وضعیت شیار لثه تاثیر بگذارند. اگر پوسیدگی دندان شدید باشد و در اطراف دندان چرک جمع شود، سیستم ایمنی بدن واکنش نشان می دهد و شروع به مبارزه با باکتری ها می کند.

علائم پوسیدگی دندان عبارتند از:

• دندان درد
• حساس شدن دندان نسبت به سرما و گرما و همینطور مواد غذایی شیرین
• وجود سوراخ مشخص در دندان
• وجود لکه سیار روی دندان
• احساس درد هنگام جویدن و گاز زدن

مشکلات و بیماری های شیار لثه چگونه درمان می شوند؟

روش درمانی به بیماری ایجاد شده بستگی دارد. برای جلوگیری از ایجاد مشکل در شیار لثه، بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. برای از بین بردن پلاک و تارتار جمع شده در اطراف دندان ها، دندانپزشک به صورت تخصصی و عمقی، دندان ها را تمیز می کند. با تمیز کردن عمیق دندان ها می توان از بیماری های لثه جلوگیری کرد.

دندانپزشک برای تمیز کردن تخصصی دندان ها اعمال زیر را انجام می دهد:

• جرم گیری (scaling). در پروسه جرم گیری، تارتار و پلاک جمع شده در اطراف دندان ها و زیر خط لثه از بین می رود.
• تسطیح سطح ریشه (root planning). دندانپزشک سطوح ناهموار ریشه را هموار می کند و پلاک و تارتار جمع شده در اطراف ریشه را از بین می برد.
• استفاده از لیزر ها. دندانپزشک می تواند برای تمیز کردن تارتار و پلاک جمع شده، از لیزر ها کمک بگیرد.

برای درمان بیماری های لثه می توان از دارو ها و محصولات مختلفی کمک گرفت؛ مانند:

• دهانشویه ضد عفونی کننده
• چیپ های ضدعفونی کننده (antiseptic chips)
• آنتی بیوتیک هایی که پس از انجام جرم گیری و تسطیح سطح ریشه در پاکت های لثه (gum pockets) قرار داده می شوند.
• آنتی بیوتیک های خوراکی مانند داکسی سایکلین

در مواردی که بیماری لثه بسیار شدید است، دندانپزشک متخصص ممکن است انجام جراحی فلپ (flap surgery) را پیشنهاد دهد. طی این پروسه، جراح لثه ها را برش می دهد و کنار می زند تا بنواند پلاک را از زیر لثه پاک کند. در پایان کار، لثه ها دوباره به اطراف دندان ها بخیه زده می شوند.

شیار لثه

پیشگیری از بیماری هایی که بر شیار لثه تاثیر می گذارند

با رعایت بهداشت دهان و دندان می توان تا حد زیادی از ابتلا به بیماری لثه جلوگیری کرد. همچنین، توصیه می شود که به نکات زیر توجه کنید:

• حداقل دو بار در روز دندان هایتان را با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
• هر روز نخ دندان بکشید.
• به طور منظم، برای انجام چکاپ و جرم گیری به دندانپزشک مراجعه کنید.
• از عاداتی مانند سیگار کشیدن و جویدن تنباکو بپرهیزید.

اگر سوالی برایتان پیش آمده است، با دندانپزشک متخصص مشورت کنید. بیماری لثه فقط دهان را تحت تاثیر قرار نمی دهد؛ بلکه می تواند با مشکلات دیگری مانند بیماری قلبی یا سکته در ارتباط باشد. بنابراین با سالم نگه داشتن لثه ها، سلامت عمومی بدن تامین می شود.

کلام آخر

همانطور که گفته شد، برای جلوگیری از ایجاد مشکل در شیار لثه، بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید و به طور منظم برای انجام چکاپ، به دندانپزشک مراجعه کنید.