بیوپسی لثه

بیوپسی لثه چیست؟

بیوپسی لثه (gum biopsy) یا بافت برداری، روندی است که در آن پزشک یا دندانپزشک نمونه ای از لثه بیمار را بر می دارد. سپس، این نمونه برای انجام آزمایشات به آزمایشگاه فرستاده می شود. ژینژیوا (gingiva)، نام دیگر بافت لثه است؛ به همین دلیل از لفظ بیوپسی ژینژیوال نیز استفاده می شود. بافت ژینژیوال، بافتی است که اطراف دندان ها را می پوشاند و دندان ها را در جایگاه خود ثابت می کند.

پزشکان و دندانپزشکان، از بیوپسی لثه برای تشخیص بافت های غیر عادی ژینژیوال استفاده می کنند. بافت غیر عادی شامل سرطان دهان، تجمعات سلولی غیر سرطانی و زخم ها می شود.

انواع بافت برداری لثه

انواع مختلفی از بیوپسی های لثه وجود دارد. چهار مورد از آن ها عبارتند از:

بیوپسی برشی یا اینسیژنال (incisional)

بافت برداری برشی از رایج ترین روش های بیوپسی لثه است. پزشک یا پریودنتیست، بخشی از بافت مشکوک را جدا می کند و بر می دارد. سپس، بافت جدا شده را زیر میکروسکوپ مشاهده می کند.

پاتولوژیست می تواند وجود یا عدم وجود سلول های سرطانی را در بافت جدا شده، تشخیص دهد. همچنین، متخصصان پاتولوژی می توانند منشا سلول ها را تعیین کنند. با انجام این کار، مشخص می شود که سلول ها متعلق به لثه هستند و یا این که از جای دیگری از بدن به دهان گسترش پیدا کرده اند.

بیوپسی کلی یا اکسیژنال (excisional)

در روند بافت برداری اکسیژنال، پزشک ممکن است تمام بافت مشکوک یا ضایعه را بر دارد. از این نوع بیوپسی برای برداشتن زخم ها و جراحات کوچک و در دسترس استفاده می شود. پزشک علاوه بر کل بافت مشکوک، مقداری از بافت های سالم اطراف را نیز بر می دارد.

بیوپسی زیر پوستی (percutaneous)

در این نوع بافت برداری، پزشک سوزن بیوپسی را از طریق پوست وارد می کند. بیوپسی زیر پوستی، دو نوع دارد: بیوپسی سوزنی ظریف (fine needle biopsy) و بیوپسی سوزنی درشت (core needle biopsy).

بافت برداری سوزنی ظریف مناسب ضایعات، جراحات و بافت های مشکوک قابل دسترس است. بیوپسی سوزنی درشت، بافت بیشتری را بر می دارد و در مواقعی که پزشک باید تشخیص نهایی خود را انجام دهد، کاربردی تر است.

بیوپسی براش (brush)

بافت برداری براش، یک پروسه غیر تهاجمی است. پریودنتیست یا دندانپزشک، براش را خیلی محکم بر ناحیه بافت مشکوک می مالد و از این طریق نمونه را بر می دارد.

بیوپسی براش، معمولا اولین قدم در بافت برداری است و برای تشخیص اولیه از آن استفاده می شود. اگر علائم بیمار نگران کننده باشند، ممکن است از روش های بافت برداری تهاجمی تر استفاده کرد. اگر نتایج بیوپسی اولیه، سلول های غیر معمول و مشکوک به سرطان را نشان دهد، پزشک از بیوپسی برشی یا زیر پوستی برای تایید تشخیص کمک می گیرد.

بیوپسی لثه

بیوپسی لثه چه کاربرد هایی می تواند داشته باشد؟

بیوپسی می تواند سلول ها و بافت های غیر عادی و مشکوک را مشخص کند. پزشک از بافت برداری، برای تشخیص موارد زیر استفاده می کند:

• زخم یا جراحتی که پس از گذشت دو هفته بهبود نیافته است.
• وجود ناحیه سفید یا قرمز رنگ بر روی لثه ها
• اولسر (ulcer) یا ضایعات کوچک روی لثه
• تورم و التهاب مستمر بافت لثه
• مشاهده تغییراتی در لثه که باعث لق شدن دندان ها شده است

بیوپسی لثه در کنار عکس برداری های تخصصی، می تواند مرحله (stage) سرطان لثه را مشخص کند. عکس برداری شامل عکس های رادیوگرافی (X-rays)، سی تی اسکن (CT scans) و اسکن ام آر آی (MRI) می شود. تشخیص زود هنگام سرطان لثه، احتمال زنده ماندن بیمار را افزایش می دهد. به علاوه، زخم های کمتر و کوچک تری در اثر برداشتن تومور ها ایجاد خواهد شد.

آمادگی برای بافت برداری لثه

بیوپسی لثه نیاز به آمادگی خاصی ندارد. اگر فرد داروی خاصی مصرف می کند، باید با پزشک خود در میان بگذارد. برخی دارو ها مانند رقیق کننده های خون و ضد التهاب های غیر استروئیدی (آسپرین و ایبوپروفن) می توانند نتیجه بیوپسی را تحت تاثیر قرار دهند. به همین دلیل، در زمان بافت برداری ممکن است پزشک دستورات خاصی را برای مصرف دارو به فرد بدهد. بهتر است از چند ساعت قبل از بافت برداری، بیمار غذا نخورد.

در زمان بیوپسی، چه اتفاقی می افتد؟

بیوپسی معمولا در بیمارستان و یا کلینیک انجام می شود. پزشک، دندانپزشک، پریودنتسیت و یا جراح فک و صورت توانایی انجام بیوپسی را دارند. پریودنتیست دندانپزشکی است که در درمان بیماری های لثه تخصص دارد.

بیوپسی لثه

آماده کردن لثه برای انجام پروسه

در ابتدا، دندانپزشک لثه را با کرم مخصوصی استریل می کند. سپس، لثه تحت بی حسی موضعی قرار می گیرد. در مواردی، دندانپزشک داروی مسکن را بر روی لثه اسپری می کند.

دندانپزشک می تواند از وسیله ای برای عقب بردن و منقبض کردن گونه ها (cheek retractor) استفاده کند تا راحت تر به تمام بخش های دهان دسترسی داشته باشد. اگر بافت مشکوک یا ضایعه مورد نظر به آسانی قابل دسترس نباشد، ممکن است فرد تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرد. با انجام این کار، دندانپزشک بدون هیچ نگرانی می تواند بافت برداری را انجام دهد و فرد هم دردی احساس نکند.

بیوپسی برشی یا کامل (بافت برداری باز)

برای انجام این نوع بافت برداری، دندانپزشک برش کوچکی در پوست ایجاد می کند. فرد ممکن است درد بسیار کمی را احساس کند. بی حسی موضعی جلوی احساس درد بیش از حد را می گیرد. برای جلوگیری از خون ریزی می توان از جریان الکتریسیته استفاده کرد. در واقع، مویرگ های خونی با لیزر یا جریان الکتریکی بسته می شوند. در مواردی، پریودنتیست برش ایجاد شده را با بخیه می بندد. بخیه زدن، روند بهبودی را سریع تر می کند. بعضی از بخیه ها قابل جذب هستند و به طور طبیعی جذب بافت می شوند. برخی دیگر از بخیه ها، خود به خود جذب نمی شوند و پس از یک هفته باید برای خارج کردن آن ها به دندانپزشک مراجعه کرد.

بیوپسی زیر پوستی: سوزنی ظریف (fine needle)

در روند این نوع بیوپسی، دندانپزشک یا پزشک سوزنی را وارد زخم یا جراحت لثه می کند و تعدادی سلول را بر می دارد. این تکنیک، در چند نقطه مختلف از ضایعه تکرار می شود.

بیوپسی زیر پوستی: سوزنی درشت (core needle)

در بافت برداری سوزنی درشت، دندانپزشک تیغ دایره ای شکلی را به ناحیه مورد نظر لثه، فشار می دهد. برش دایره ای شکلی ایجاد می شود و سلول های لازم از این قسمت برداشته می شوند.

در هنگام خارج کردن سلول ها با سوزن درشت، ممکن است صدای کلیک مانندی به گوش برسد. این نوع بیوپسی معمولا با خون ریزی زیادی همراه نیست و برش ایجاد شده، بدون نیاز به بخیه بهبود پیدا می کند.

بیوپسی براش

برای انجام بافت برداری براش، استفاده از بی حسی موضعی ضروری نیست. دندانپزشک، براش را محکم و با فشار به ناحیه مورد نظر لثه می مالد. بیمار، در حین این پروسه، درد و خون ریزی بسیار کمی را تجربه می کند. از آن جایی که این تکنیک تهاجمی نیست، از بخیه استفاده ای نمی شود.

دوران بهبودی پس از انجام بافت برداری

پس از انجام بیوپسی، اثر بی حسی به تدریج از بین می رود و فرد می تواند به فعالیت های عادی خود برگردد. در دوران بهبودی، محل انجام بیوپسی ممکن است کمی دردناک باشد. دندانپزشک معمولا از بیمار می خواهد تا به مدت یک هفته، اطراف ناحیه بیوپسی را مسواک نزند. اگر برای بستن برش از بخیه استفاده شده باشد، فرد باید برای خارج کردن آن ها دوباره به دندانپزشک مراجعه کند.

در صورت مشاهده موارد زیر، حتما با دندانپزشک خود تماس بگیرید:

• خون ریزی
• التهاب و ورم
• ناحیه بیوپسی تا مدت طولانی دردناک باقی بماند

آیا انجام بیوپسی، خطر خاصی به همراه دارد؟

در موارد بسیار نادر، پس از انجام بیوپسی، خون ریزی شدید و عفونت لثه ایجاد می شود. در صورت مشاهده موارد زیر، سریعا با دندانپزشک خود تماس بگیرید:

• خون ریزی شدید از محل انجام بیوپسی
• درد و سوزشی که بیش از چند روز طول بکشد
• التهاب و ورم لثه ها
• تب و لرز

بیوپسی لثه

نتایج بافت برداری لثه

نمونه گرفته شده از لثه، به آزمایشگاه های پاتولوژی فرستاده می شود. پاتولوژیست، فردی است که در تشخیص بافت ها تخصص دارد. آن ها نمونه بیوپسی را در زیر میکروسکوپ مشاهده می کنند. هر گونه نشانه ای از سرطان و یا سلول های غیر عادی، به دندانپزشک گزارش می شود.

علاوه بر سرطان، نتایج غیر عادی بیوپسی می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• آمیلوئیدوز سیستمیک (systemic amyloidosis). آمیلوئیدوز زمانی اتفاق می افتد که پروتئین های غیر عادی به نام آمیلوئید، در ارگان های مختلف بدن از جمله لثه ها تجمع پیدا می کنند.
• پورپورا ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک (TTP). TTP اختلالی نادر در لخته شدن خون است که می تواند باعث خون ریزی از لثه ها شود. این اختلال می تواند مرگ بار باشد.
• ضایعات یا عفونت های خوش خیم دهان (benign mouth lesions or infections).

اگر بیوپسی سلول های سرطانی یا سلول های مستعد سرطانی شدن را نشان دهد، یک بیوپسی اکسیژنال یا زیر پوستی برای تایید تشخیص اولیه انجام می شود. سپس، دندانپزشک درمان را آغاز می کند.

اگر نتیجه بافت برداری سرطان لثه را نشان داده داده باشد، روش درمان بر اساس مرحله سرطان انتخاب می شود. هر چه تشخیص زود تر رخ بدهد، احتمال موفقیت پروسه درمانی افزایش پیدا می کند.

کلام آخر

همانطور که در مقاله به آن اشاره شد، بیوپسی لثه برای تشخیص بسیاری از اختلالات و بیماری ها لازم است. انجام بیوپسی، خطرات جانبی بسیار کمی دارد. پزشک، دندانپزشک یا پریودنتیست، برای تشخیص درست بیماری ها از بافت برداری کمک می گیرند. برای تشخیص سرطان لثه نیز، بیوپسی انجام می شود.