پاکت پریودنتال (لثه ای) چیست؟

پاکت های پریودنتال (periodontal pockets) یا لثه ای، فضا یا سوراخی هایی هستند که دندان ها را در زیر خط لثه احاطه می کنند. باکتری های عفونت زا می توانند در این پاکت ها تجمع پیدا کنند. پاکت لثه ای، از جمله علائم پریودنتیت (بیماری لثه) است.

رعایت بهداشت دهان و دندان و چکاپ های منظم دندانپزشکی می تواند در درمان پاکت های پریودنتال نقش داشته باشد. اگر برای درمان پاکت لثه ای اقدامی صورت نگیرد، امکان از دست دادن دندان ها وجود دارد.

در ادامه این مقاله به روش های پیشگیری و درمان پاکت پریودنتال، بیشتر می پردازیم.

پاکت پریودنتال دقیقا چیست؟

دندان ها معمولا توسط بافت لثه و استخوان، محکم در سر جای خود ثابت نگه داشته می شود. زمانی که شما به بیماری لثه دچار می شوید، بافت لثه تحلیل پیدا می کند و بدین ترتیب فضا هایی به نام پاکت پریودنتال در اطراف دندان ها ایجاد می شود. پاکت های لثه ای می توانند به محل تجمع باکتری ها تبدیل شوند. فعالیت باکتری ها می تواند به استخوان فک که دندان ها در آن قرار گرفته اند، صدمه بزند.

واحد اندازه گیری پاکت های لثه ای میلی متر است. یک میلی متر تقریبا برابر با ضخامت کارت بانکی است. باید توجه داشته باشیم که همه پاکت های پریودنتال زیان بخش نیستند.

پاکت پریودنتال یا پاکت لثه ای

اندازه و شدت پاکت های پریودنتال

• 1 تا 3 میلی متر: نرمال و عادی
• 4 تا 5 میلی متر: پریودنتیت خفیف (شروع بیماری لثه)
• 5 تا 7 میلی متر: عفونت لثه در حد متوسط
• 7 تا 12 میلی متر: بیماری لثه شدید و حاد

پروسه تشکیل پاکت های پریودنتال، با ابتلا به ژنژیویت آغاز می شود. به عفونت لثه که در اثر تجمع پلاک در دهان ایجاد شده است، ژنژیویت گفته می شود.

پلاک (plaque)، لایه ای نازک و چسبناک روی دندان ها است که از باکتری ها و ذرات کوچک غذا تشکیل شده است. استفاده روزانه از مسواک و نخ دندان می تواند پلاک را از بین ببرد. در صورتی که پلاک از روی دندان ها پاک نشود، ممکن است موارد زیر اتفاق بیفتد:

• التهاب
• عفونت
• پیشرفته تر شدن بیماری لثه
• تشکیل کلکولوس (calculus) و تارتار (tartar)

در صورتی که ژنژیویت به موقع درمان نشود، بیماری لثه به تدریج پیشرفت می کند. بیماری پریودنتال از لحاظ شدت چندین مرحله دارد. به آخرین مراحل بیماری لثه، پریودنتیت (periodontitis) گفته می شود. طی مراحل بیماری، پلاک باعث تحلیل و فرسایش بافت لثه و استخوان می شود. همچنین، پاکت های اطراف دندان ها نیز به تدریج بزرگ تر و عمیق تر می شود.

چه فاکتور هایی در ایجاد پاکت های لثه ای نقش دارند؟

اگر حداقل دو بار در روز مسواک نزنید و نخ دندان نکشید، احتمال ابتلای شما به بیماری پریودنتال بالا می رود. اگر رژیم غذایی پر از مواد قندی و شکر دارید، رعایت بهداشت دهان و دندان اهمیت بیشتری پیدا می کند. غذا ها و نوشیدنی های شیرین ریسک پوسیدگی دندان و ژنژیویت را افزایش می دهند.

از دیگر فاکتور هایی که در ایجاد پاکت پریودنتال نقش دارند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کشیدن سیگار، ویپ یا جویدن تنباکو
• مصرف دارو هایی که باعث خشکی دهان می شوند.
• تغییرات هورمونی مربوط به بارداری و قاعدگی
• مقاومت به انسولین در اثر چاقی یا اضافه وزن
• استرس
• افزایش سن
• دیابت
• بیماری های قلبی-عروقی
• کمبود ویتامین سی
• عوامل ژنتیکی و ارثی
• روش های درمانی سرطان که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کنند.
• سرطان خون
• ایدز
• بیماری کرون (Crohn’s disease)
• رماتسیم مفصلی

پاکت پریودنتال یا پاکت لثه ای

پاکت های پریودنتال چگونه تشخیص داده می شوند؟

دندانپزشک با کمک وسیله ای به نام پروب پریودنتال (periodontal probe)، فضای بین دندان ها و لثه ها را اندازه گیری می کند. پروب پریودنتال اندازه ها را براساس میلی متر نشان می دهد. عمق و اندازه پاکت های پریودنتال، روش مناسب برای درمان را تعیین می کنند.

اگر فاصله میان دندان ها و لثه ها بین 1 تا 3 میلی متر باشد، لثه های شما در حالت نرمال قرار دارند و سالم هستند. مسواک به راحتی به مکان هایی با عمق 3 میلی متر دسترسی ندارد، به همین دلیل، پاکت های لثه ای با عمق 4 میلی متر می توانند نگران کننده باشند. در چنین مواردی، دندانپزشک وضعیت لثه ها را بررسی می کند. اگر التهاب و خونریزی در آن ها وجود داشته باشد، نشان دهنده این است که پاکت پریودنتال تشکیل شده است. این پاکت ها باید تمیز شوند و یا تحت درمان قرار گیرند.

پاکت های لثه ای با اندازه بین 5 تا 12 میلی متر، نیاز به درمان دارند. پاکت هایی که عمق بیش از 5 میلی متر دارند، بزرگتر از آن هستند که بتوان آن ها را تمیز کرد. بنابراین، برای این پاکت ها از پروسه های تهاجمی تری استفاده می شود.

البته باید توجه داشت که حتی کوچک ترین پاکت پریودنتال، می تواند به محل تجمع باکتری تبدیل شود و سلامت دهان و دندان را به خطر بیندازد.

اگر پاکت لثه ای بسیار عمیق باشد، ممکن است تحلیل استخوان (bone loss) رخ دهد. باید از دهان عکس رادیوگرافی تهیه شود تا دندانپزشک بتواند میزان آسیب وارد شده به ساختمان دندان را بررسی کند.

پاکت های پریودنتال چگونه درمان می شوند؟

روش درمان با توجه به اندازه و عمق پاکت های پریودنتال و وضعیت استخوان و لثه ها انتخاب می شود.

پاکت پریودنتال یا پاکت لثه ای

تمیز کردن تخصصی

تمیز کردن تخصصی پاکت های پریودنتالی که بین 4 تا 5 میلی متر هستند، می تواند اندازه آن ها را کاهش دهد. تمیز کردن پاکت ها را دندانپزشک انجام می دهد. این روش زمانی جواب می دهد که بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. بنابر توصیه های دندانپزشک، باید حداقل روزی 2 بار مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. همچنین، در مواردی دهانشویه آنتی باکتریال تجویز می شود. انجام این کار ها باعث می شود تا پلاک و تارتار اطراف دندان ها از بین برود و التهاب لثه کاهش پیدا کند.

پاکت پریودنتال یا پاکت لثه ای

جرم گیری عمیق و تسطیح سطح ریشه (scaling and root planning)

این پروسه دندانپزشکی با کمک لیزر یا دستگاه فراصوت (ultrasonic) انجام می شود. از ابزار های دستی مانند کورت (curette) و جرم گیر (scaler) هم استفاده می شود.

با انجام پروسه جرم گیری عمیق و روت پلنینگ، باکتری، پلاک و تارتار اطراف دندان ها برداشته می شود. همچنین سطح ریشه هر دندان صاف و هموار می شود تا بافت لثه بتواند دوباره به آن بچسبد. به علاوه، اندازه پاکت های پریودنتال نیز کاهش می یابد.

در برخی موارد دندانپزشک ژل آنتی باکتریال را مستقیما روی پاکت های پریودنتال قرار می دهد تا باکتری ها را از بین ببرد و التهاب  را کاهش دهد.

پس از انجام این پروسه، ممکن است دندانپزشک آنتی بیوتیک یا دهانشویه ای را برای کاهش میزان باکتری، تجویز کند.

پاکت پریودنتال یا پاکت لثه ای

جراحی کوچک کردن پاکت پریودنتال (جراحی فلپ)

در برخی موارد، پاکت های پریودنتال عمیق هستند و یا تحلیل استخوان رخ داده است اما هنوز می توان دندان را نجات داد. در این مواقع دندانپزشک جراحی فلپ (flap surgery) را پیشنهاد می کند. این جراحی توسط متخصص جراحی لثه یا همان پریودنتیست انجام می شود.

پروسه عمل جراحی کوچک کردن پاکت پریودنتال

• دندانپزشک متخصص جراحی لثه برش های کوچکی را در بافت نرم اطراف دندان ها ایجاد می کند. سپس، بافت لثه را کنار می زند. بدین طریق، ریشه دندان ها نمایان می شود و می توان جرم گیری عمیق تر و روت پلنینگ بهتری انجام داد.
• اگر استخوان تحلیل رفته باشد، دندانپزشک بخشی را که سالم مانده است، صاف و هموار می کند. زیرا باکتری ها می توانند در شیار های استخوان تجمع پیدا کرده و عفونت ایجاد کنند.
• در پایان، بافت لثه دوباره در محل خود قرار می گیرد و بخیه می شود.

پاکت پریودنتال یا پاکت لثه ای

چگونه می توان از ایجاد پاکت لثه ای جلوگیری کرد؟

صرف نظر از علت به وجود آمدن پاکت های پریودنتال، عادت های روزمره نقش مهمی را در پیشگیری از ایجاد بیماری لثه و پاکت ها ایفا می کنند.

با رعایت نکات زیر می توانید از ایجاد پاکت های لثه ای جلوگیری کنید:

• حداقل دو بار در روز دندان هایتان را با مسواکی که موهای نرمی دارد، تمیز کنید. می توانید از مسواک های برقی هم استفاده کنید.
• از خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید.
• دهانشویه ای تهیه کنید که قابلیت از بین بردن و مبارزه با پلاک (plaque) را دارد.
• حتما از نخ دندان استفاده کنید. کشیدن نخ دندان، باکتری ها و مواد غذایی کوچک گیر افتاده را از بین می برد.
• اگر از خشکی دهان رنج می برید، دهانشویه هایی را استفاده کنید که الکل ندارند. جویدن آدامس بدون قند، نوشیدن آب و پرهیز از کافئین نیز می تواند در کاهش خشکی نقش داشته باشد.
• استفاده از تنباکو را متوقف کنید.
• مواد غذایی راکه قند بالایی دارند، از رژیم خود حذف کنید.
• پس از خوردن آبنبات یا هر گونه ماده غذایی شیرین، دندان های خود را مسواک بزنید.
• از خوردن فست فود پرهیز کنید و مواد غذایی سالم مانند میوه جات و سبزیجات را در رژیم خود قرار دهید.
• به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندان هایتان را به طور تخصصی جرم گیری و تمیز کند.

پاکت های پریودنتال چه مشکلاتی را ایجاد می کنند؟

پاکت های پریودنتال ممکن است حاوی باکتری باشند. در صورت عدم درمان، عفونت باکتریایی می تواند گسترش پیدا کند. مشکلاتی که می توانند در اثر پاکت های پریودنتال ایجاد شوند، عبارتند از:

• لثه های قرمز و ملتهب که حاوی چرک هستند.
• احساس درد در هنگام جویدن
• لق شدن دندان ها
• بوی بد دهان که با شست و شو از بین نمی رود.
• عقب رفتن لثه ها
• تحلیل استخوان
• از دست رفتن دندان ها

کلام آخر

پاکت پریودنتال نشان دهنده بیماری لثه پیشرفته و حاد است. اندازه پاکت، وضعیت لثه ها و استخوان تعیین کننده روش درمان هستند. راه های درمانی مختلفی از جمله جرم گیری عمیق و عمل جراحی، برای کوچک کردن پاکت های لثه ای وجود دارد. اگر پاکت های پریودنتال به موقع درمان نشوند، امکان از دست رفتن دندان ها و تحلیل استخوان وجود دارد. با رعایت بهداشت دهان و دندان می توان از ایجاد بیماری لثه و پاکت ها جلوگیری کرد. مراجعه منظم به دندانپزشک برای جرم گیری دندان ها نیز، بسیار مهم است.